Năm 1994 trở thành thời điểm vàng của lịch sử điện ảnh đương đại, khi trong năm đó đã có 4 tác phẩm vĩ đại ra đời: Shawshank Redemption, Forest Gump, Pulp Fiction và Léon: The Professional.
Leon: The Professional có mặt để nhắc nhớ đến một thời kỳ phim hành động Mỹ được thực hiện bởi một nhân vật dường như không có ranh giới nào giữa hai bờ Đại Tây Dương, Luc Besson (Đạo diễn của La femme Nikita 1990, series Nikita phiên bản truyền hình, loạt phim Taken,…). Besson cũng là một trong các đạo diễn đi theo trào lưu New Wave của điện ảnh Pháp, như các tiền bối Jean-Luc Godard, Francois Truffaut, họ đã chống lại các khuôn mẫu cũ, nổi loạn chống lại các tàn dư văn hóa cũ, họ sử dụng điện ảnh như một phương tiện hiện đại để thay cho tiếng nói cá nhân. Besson đã tham gia cuộc cách mạng điện ảnh Châu Âu để thay đổi cách làm phim, với các đề tài thực tế hơn, xấu xa hơn, đen tối hơn nhưng giản dị với tinh thần con người nhiều hơn.
Léon: The Professional được thực hiện tại New York cùng dàn diễn viên đến từ Pháp và Mỹ, bộ phim đậm đặc chất bạo lực, mùi thuốc súng, sự lạnh lùng tàn nhẫn của xã hội được vận hành theo quy luật ngầm, báo hiệu cho sự sụp đổ của một nền văn minh vốn được ca tụng là yên bình tử tế, nhưng đồng thời Léon cũng tôn vinh giá trị của tình yêu, sức mạnh duy nhất sẽ hút lấy mọi nỗi đau để trả con người ta về lại với bình yên. Là một bộ phim đặc sắc của Besson, khi chất hành động mang tính bạo lực đẫm máu nhưng vẫn nở ra hạt mầm của tình yêu, một “sự cân bằng” mà nam chính Leon rất thích. Besson dường như bị cuốn hút bởi những câu chuyện có trật tự bị đánh tráo: cảnh sát tha hóa thành kẻ máu lạnh giết người, hay sát thủ biết rung động bởi tình yêu.
Với Léon: The Professional, vì sao Besson lại đặt trọng tâm của câu chuyện lại là một bé gái 12 tuổi? Một mối quan hệ dựa trên mất mát, hận thù, như hai người bạn, cộng sự, cha con, nhưng cũng là người tình. Cô bé có phải là phản chiếu của một con người đang ở thời khắc chọn lựa bước chân vào bóng tối hay hướng ra ánh sáng? Đồng thời, bộ phim cũng đánh dấu vai diễn xuất sắc của Natalie Portman năm cô 12 tuổi.
Bộ phim mở đầu với thước phim tươi sáng, chớp nhoáng, gọn gàng với khung cảnh đường phố New York qua tầm nhìn từ một cánh cửa, rồi dừng lại đột ngột ở bàn ăn trong một quán ăn Ý khá nhỏ nằm bên đường. Một người đàn ông to béo tên Tony (Danny Aiello) đang có cuộc thương lượng với một gã đàn ông đeo kính râm bí ẩn, gã ta chỉ uống sữa. Gã là Leon.
Léon (Jean Reno) chỉ nhận giao dịch từ Tony, không bao giờ gặp mặt trực tiếp với khách hàng, giá 5000 USD một đầu người. Anh sống cô độc trong một căn hộ chung cư, người bạn duy nhất là chậu cây, chỉ uống sữa và luôn luôn ngủ ngồi. Léon có những quy tắc hành động riêng mà không bao giờ thay đổi. Anh cũng thường hay đến rạp chiếu phim buổi sáng để xem Singing In The Rain của diễn viên Gene Kelly như một cách để lắp đầy khoảng trống bằng niềm vui vô tư.
Léon đã gặp Mathilda ở hành lang chung cư khi cô bé đang hút thuốc với vẻ bầm tím mặt, mái tóc cắt ngang vẻ khêu gợi, vòng cổ đen và đôi tất nhiều màu. Dáng vẻ của Mathilda trông như một ả giang hồ dưới tuổi vị thành niên của Paris. “Có phải cuộc sống này chỉ toàn đau khổ? Hay điều này chỉ xảy ra khi tôi còn nhỏ?”. Cô bé nhanh chóng chứng tỏ mình là một sản phẩm dư thừa của gia đình, nơi bất hạnh cuối cùng nhanh chóng xảy đến vào sáng hôm sau khi cô gặp Léon. “Nó đã chết rồi”, Mathilda giả giọng mẹ để đáp trả lạnh lùng qua điện thoại với cô hiệu trưởng. Trong gia đình phức tạp của mình, người duy nhất mà Mathilda muốn gắn bó chính là cậu em trai 4 tuổi. Mathilda là một tạo vật xinh đẹp nhưng bất hạnh ở thế giới này, khi cả gia đình và xã hội đều từ chối mình. Nỗi bất hạnh là nguyên cớ khiến Mathilda sớm va chạm với cuộc đời ở độ tuổi này, bề ngoài mạnh mẽ chính là điểm yếu của cô bé, vì chính cô là người cần được che chở hơn ai hết. Nhưng câu chuyện vẫn chỉ dừng ở bước dạo đầu bằng những chi tiết tổng quan cho người xem biết Léon là ai, Mathilda là ai. Tiết tấu của bộ phim chỉ thực sự đi vào khuôn nhạc khi có sự xuất hiện của gã Gary Stansfield (Gary Oldman), tay trùm ma túy núp dưới bóng viên chức cảnh sát. Hắn ta giết người như điều khiển một bản giao hưởng của Beethoven một cách say mê cuồng si trong những âm điệu mãnh liệt, táo bạo. Trên trường đoạn kích động như một kẻ tâm thần, Stanfield của Gary Oldman đã cống hiến cho người xem phân đoạn xuất sắc nhất trong sự nghiệp của ông: khi ông hạ sát toàn bộ gia đình của Mathilda chỉ trong một khúc nhạc. “Tao thích khoảnh khắc thảnh thơi trước cơn bão, điều đó nhắc tao nhớ đến Beethoven. Mày có nghe gì không? Như thể là mày đang nằm trên cỏ và mày có thể nghe thấy tiếng côn trùng đang kêu rất rõ bên tai. À quên, mày có thích Beethoven không?”
Léon đã có sở hữu một tuyến truyện thông minh bởi những hình tượng nhân vật đặc sắc được thể hiện vô cùng rõ nét và đầy đặn. Ba con người, ba số phận, Besson đã cho họ gặp nhau trong một nghịch cảnh: vào một buổi trưa, Stanfield sát hại gia đình của Mathilda ngay tại chung cư mà cô bé và Léon đang ở. Ông đã đặt mối quan hệ của họ tại không gian này, và đến cuối phim, mối quan hệ của họ cũng được giải quyết tại đây. Cuộc gặp gỡ này như một mối tương quan của số phận, giữa hai con người của lằn ranh đạo đức và một cô bé đang trong giai đoạn đối diện với trưởng thành. Mối hận thù và tình yêu nảy nở từ đây. Và Besson, cũng chính ông đã sắp đặt để nơi đây sẽ kết thúc mối hận thù và để tình yêu biến thiên thành điều vĩnh cửu.
Khước từ mọi thủ pháp diễm lệ, tô đậm tính bi thương, Besson đã ngăn chặn mọi biểu hiện thái qua của các sắc thái trong tâm lý nhân vật. Léon nhìn thấy được bi kịch sâu sắc của Mathilda khi kể từ khi cô bé đụng đến súng, trong ông đã dậy lên cảm xúc muốn cứu rỗi cuộc đời Mathilda. Thật kỳ la! Một tên giết người dứt khoát như thế lại lo sợ người khác đi theo con đường của mình? Nhưng cách xây dựng sự đối xứng trong tâm lý là một điểm tạo ra bất ngờ của phim, dường như Besson đã tạo ra một cái bẫy trong nhân cách con người, Léon là nhân vật chính, và nhân vật chính dù có xuất thân như thế nào thì vẫn là một đối trọng với vai phản diện, nhưng không, cũng có lúc Léon đã cầm súng vào tận phòng ngủ định bắn Mathilda. Cô bé có nét đẹp dại khờ phảng nhất như nhân vật Jodie Foster trong Taxi Driver, cô đã nhìn thấy những điều buồn bã và bạo lực trong cuộc đời mình, đi kèm với đó là tình cảm dành cho Léon, được nhận biết bằng dấu hiệu đang nhói nhói ấm ấm ở dạ dày. Đó là lần đầu tiên cô bé cảm thấy thế về tình yêu. Sự trưởng thành trong nhận thức và suy nghĩ của Mathilda cũng được nâng tầm thành một khái niệm phổ quát của triết học, mà ở đây Besson đã gắn vào cuộc đối thoại giữa hai thế hệ cách nhau gần 30 tuổi, để chúng ta thấy rằng: chỉ riêng việc cảm nhận được tình yêu thôi cũng tạo ra sự tiến bộ vượt bậc trong nhận thức làm người rồi.
Léon: Cháu cần thêm thời gian để lớn hơn một chút
Mathilda: Cháu đã lớn rồi, bây giờ cháu chỉ thấy mình già hơn thôi
Leon: Chú thì thấy ngược lại. Chú đã đủ già rồi, còn giờ thì chú cần thời gian để trưởng thành.
Mathilda và Léon, họ không thể hành động mà thiếu người kia, như Thelma và Louise (từ bộ phim Thelma & Louise 1981), hay Bonnie và Clyde (từ bộ phim Bonnie & Clyde 1967). Khởi nguồn là những trận tập sự của Mathilda, đỉnh điểm là khi Léon một mình chiến đấu với hàng trăm viên cảnh sát bao vây tòa nhà với vụ nổ súng cuối cùng, để giành lại mạng sống của Mathilda từ tay Stanfield. Leon biết Mathilda là con mồi để Stanfield sử dụng để tiêu diệt mình, và ông đã có thể tạo ra một cái bẫy khác, hoặc bỏ mặc cô bé để được an toàn. Nhưng Mathilda cần ông. Và đó là lý do mà Léon phải quay trở về. Mặc dù Léon: Professional chìm ngập trong mùi thuốc súng và đặc biệt là màu sắc xám đục điên loạn của tay Stanfield, nhưng Besson nhanh chóng giảm nhiệt bằng những hình ảnh lãng mạn như chậu cây, hoặc những khoảnh khắc vui đùa giữa Mathilda và Leon, mà khó quên nhất đó là lúc cô bé đã yêu cầu Léon nằm ngủ như một người bình thường. Nhưng đồng thời trong những phút giây bình yên ấy, Besson không hề bỏ quên những phán đoán nhanh nhạy của Léon khi đối diện với trò chơi truy tìm của Stanfield. Và sau giấc ngủ bình thường đó, tôi có cảm giác rằng Besson sẽ tiếp tục tạo ra một đợt sóng gió mới, và quả đúng là như vậy.
Bộ phim đồng thời cũng nhắc nhớ cho người xem rằng: Nếu không có tình yêu, hẳn là con người sẽ chết, ngay cả khi chúng ta không thể nhìn thấy nó. Nhưng tình yêu đã sở hữu một quyền năng tối thượng của vũ trụ: nhờ có tình yêu, con người ta biết rung động và rời xa bản chất hoang dã của mình. Sự cứu rỗi của tình yêu và bản cáo trạng của xã hội hiện thực là những điều còn lại của Léon: The Professional, đó là Mathilda đã quên đi hận thù cùng chậu cây đang lớn khôn và gã Tony cơ hội tham lam và hèn hạ.
Mathilda: Cháu không muốn mất chú, cháu yêu chú.
Leon: Điều đó sẽ không xảy ra, cháu đã cho chú biết hương vị của cuộc sống. Giờ đây chú rất hạnh phúc. Chú đã biết ngủ trên giường, nhắm cả hai mắt. Và cháu sẽ không bao giờ cô đơn nữa. Làm ơn hãy trốn đi, Mathilda, hãy bình tĩnh. Chú cũng yêu cháu.
Leon: The Professional của Luc Besson không phải là một bộ phim thuộc về chủ nghĩa hiện thực, cũng không thuộc về chủ nghĩa tự nhiên, mà chỉ đơn giản: đó là thực tế.
Nguồn: 35mm
